Bir çok kişinin ”Nasıl olsa sildim” diye düşündüğü bilgiler, özel bir cihaz ve yazılım sayesinde eski telefonlardan geri getirilebiliyor. Cep telefonlarından silinmiş SMS, telefon rehberi, arama kayıtları, kamera ile çekilen resimler, videolar ve eklenen müziklerin, ”yani telefonun içerisinde bir şekilde kaydedilmiş” her şeyin geri getirilebileceğini kaydeden uzmanlar, bunun için cep telefonunun söz konusu alete bağlanmasının veya yazılımsal taramanın yapılmasının yeterli olacağını vurguluyorlar.
Güncelleme: 2010 yılında yayınladığım bu yazıda eski tuşlu telefonlar baz alınıyordu. Ancak içinde bulunduğumuz 2017 yılında artık hayatımıza akıllı telefonlarda girmiş durumda. Yani tehdit biraz daha fazla. Çünkü bizi ilgilendiren özel veri sayısı daha da artarken, silinenleri geri getirmek daha kolaylaşmış durumda. Aşağıdaki yazıda bir örneğini görebileceğiniz yazılımlar ile; silinen resimler, videolar, mp3’ler geri getirilebiliyor. Bu sebeple eski telefonunuzu satarken çok iyi düşünmek gerekiyor. Telefonu ille satacaksanız cihazı fabrika ayarlarına döndürmek çok önemli.
>> Telefonunuzu Sattıktan Sonra Uykunuz Kaçmasın!
Genç ve teknoloji meraklısı nüfusun da katkısıyla özellikle Türkiye’de çok sık telefon veya tablet yenileniyor, değiştiriliyor. Ancak pek çok kez kullanıcılar, elden çıkarmaya çalıştıkları cihazın içindeki verilerin yabancıların eline geçmesini önemsemiyor veya dikkat etmiyor. Oysa günümüzün akıllı telefonları, kullanıcıya ilişkin çok fazla kişisel bilgi taşıyor. İşte bu büyük bir tehlike!
Telefonda Nelere Ulaşılabilir?
Alışveriş, bankacılık ve sosyal ağ gibi uygulamaların hesapları, kredi kartı bilgileri, kişisel bilgiler, fotoğraflar, videolar, yer bilgisi içeren görseller, fatura detayları, web gezinme geçmişi, Wi-Fi bağlantı geçmişi, çeşitli hesaplara ait oturum açma bilgileri… liste uzatılabilir. Tüm bu veriler, bir siber suçlunun, cihaz sahibi veya yakınlarına karşı saldırı düzenlemesi için yeter de artar bile. Hatta yanlış ellere düşecek olursa bu bilgiler gasp, sahtecilik ve cihazın sahibine yönelik şantajla bile sonuçlanabilir. Dolayısıyla önlem alınması, kullanıcılara geceleri daha rahat uyku sağlayacaktır.
Hertfordshire Üniversitesi araştırmacıları, “2. el bir telefondan bir önceki sahibinin kim olduğuna dair bilgi edinilebilir mi?” sorusuna cevap bulmak amacıyla eBay üzerinden 100 adet ikinci el telefon satın aldı. Araştırmacılar, ileri teknolojiye sahip akıllı telefonlardan geleneksel cep telefonlarına kadar birçok telefonu inceleyerek %19’unda cihazın bir önceki sahibine dair hassas kişisel bilgiler içerdiğini, %17’sinde ise bir önceki sahibinin kim olduğunun bulunabileceği yönünde veriler bulunduğunu saptadı.
Telefonlarda bulunan veriler arasında önceki sahibine ait vergi numarası, sosyal güvenlik numarası, doğum tarihi, rehber kaydı, son yapılan aramaların listesi, SMS’ler, multimedya mesajları, cinsel içerikli görüntüler ve konuşmalar, telefon numarası, e-posta adres ve şifresi, banka hesabı bilgileri, kişisel fotoğraflar ve videolar, sosyal medya hesap bilgileri, Apple ID bilgileri, e-ticaret sitesi üyelik bilgileri, internet tarama geçmişi ve kişisel notlar gibi hassas bilgiler bulunuyor. Alev Akkoyunlu’ya göre bu kişisel veriler kimlik hırsızlığı, dolandırıcılık, gasp, şantaj ve kimlik avı gibi bir dizi suç için kullanılabilir.
Ne Yapılabilir?
Öncelikle dosyalarınızı silin ama kilit soru şu: Bir dosyayı sildiğiniz de saklanan veri gerçekten siliniyor mu? Ne yazık ki hayır! Birçok elektronik cihazda bir dosya silmek demek aslında sisteme bir daha ki sefere dosya yazılması gerektiğinde önceki dosyanın üzerine yazabileceğini söylemekten ibaret. Fakat sonraki yazma işlemi gerçekleşinceye kadar veri, fiziksel olarak bit hali ile saklanıyor ve gerektiğinde kurtarılabilir durumda bulunuyor. Bu tür silme işlemlerine mantıksal silme adı veriliyor ve hemen tüm işletim sistemleri bu yöntemle çalışıyor.
Fabrika ayarlarına dönün
2015 yılında yapılan bir araştırmaya göre Apple ve BlackBerry cihazlarda gerçekleştirilen fabrika ayarlarına dönme işleminde veriler, fiziksel olarak geri döndürülemeyecek şekilde siliniyor. Fakat çoğu Android işletim sistemli cihaz bu kadar şanslı değil, fabrika ayarlarına dönüldükten sonra bile veri kurtarılabiliyor. Araştırmacılara göre bunun nedeni, ‘Apple ve BlackBerry’nin donanımları üzerinde daha çok kontrol sahibi olması‘ olarak açıklanıyor.
Kendinizi nasıl koruyabilirsiniz?
Bahsettiğimiz gibi iOS kullanıcıları için fabrika ayarlarına dönmeleri yeterli. Fakat Android kullanıcıları ne yapmalı? Verinin tekrar kurtarılabilmesini engellemenin en basit yolu fabrika ayarlarına döndürmeden önce cihazı şifrelemek. Bu şekilde birileri cihazın fiziksel kopyasını bile oluşturabilse üzerindeki bitler hiçbir şey ifade etmeyecektir. Tüm bunlar, cihazı yeni satın alan ya da kullanan kişi için, cihazın kullanımı açısından da sorun oluşturmayacaktır.
Şifreleme nasıl yapılır?
Android cihazınızı şifrelemek için Ayarlar > Güvenlik > Şifreleme menüsüne gidebilirsiniz. Ayrıca sıfırlama seçenekleri de Ayarlar > Yedekleme & Sıfırlama > Fabrika ayarlarına sıfırla menüsünde bulunuyor.
En yeni Samsung modellerinde; Ayarlar > Kilit ekranı ve güvenlik > Cihazı şifrele, Ayarlar > Yedekle ve sıfırla > Fabrika ayarlarına dön.
Kartları unutmayın!
Son olarak da SIM Kart ve Micro SD kartları da çıkarmayı unutmayın. Bu şekilde cihazı gerçekten temizlemiş ve kişisel verileri korumuş olursunuz.